Wat is het auteursrecht en wie heeft het?

Wanneer je een eigen boek maakt, wil je niet dat anderen zomaar jouw werk kopiëren. Of wil je dit juist wel? Ook dat kan. Moet je het auteursrecht registreren? Hoe geef je iemand toestemming en waar moet je dan op letten? En mag je zelf werk van anderen gebruiken? Wij leggen het allemaal aan je uit.

Wat is het auteursrecht? Officieel wordt dit als volgt beschreven in Artikel 1 van de Auteurswet:

Het auteursrecht is het uit­sluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.

Dit houdt dus in dat het auteursrecht de maker van een werk beschermd, dat zijn of haar werk niet zomaar door iemand anders gebruikt mag worden.

 

Belangrijk vooraf: Jij behoudt bij Probook het auteursrecht

Probook is geen uitgeverij, maar een producent. Waar een uitgeverij vaak het auteursrecht of exclusieve licentie willen, vragen wij deze nóóit. Wanneer je bij ons een boek laat maken, heb jij hierover alle zeggenschap. Dit geldt ook wanneer je het boek via ons verkoopt, wij bieden jou het verkoopkanaal, maar jij hebt en behoudt altijd alle auteursrechten.

 

Vermelding in het colofon

Het auteursrecht hoef je nergens te registreren. Wanneer je een boek maakt, berust hierop automatisch het auteursrecht (mits het voldoende origineel is). Wel is het aan te raden om het in het colofon te zetten om verwarring te voorkomen. Als er dan iemand iets met jouw werk wilt doen, weten ze met wie ze contact op moeten nemen. Wie weet ben je positief over hetgeen waar ze je werk voor willen gebruiken (al dan niet tegen een vergoeding). In het colofon zet je een copyright, al dan niet met vermelding van een bedrijfsnaam en/of website.

Voorbeeld van een colofon

Copyright © 2024: Naam
Auteur: Naam
Druk- en bindwerk: Probook, Utrecht
Vormgeving: Naam
Fotografie: Naam

Thriller/roman/…
ISBN: 97-894-93102-00-0
NUR: 000

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.

 

Wie hebben het auteursrecht?

Wanneer je het boek alleen schrijft, ligt het auteursrecht bij jouzelf. Wanneer je het boek met meerdere personen schrijft, ligt het auteursrecht bij alle benoemde schrijvers. Dit houdt in dat er toestemming moet zijn van álle schrijvers om werk te mogen gebruiken. Wanneer er heel veel auteurs zijn, zou er één rechthebbende aangewezen moeten worden die uiteindelijk de beslissingen neemt. Het auteursrecht wordt dan aan één persoon toegekend. Heb jij een verzameling gemaakt van allerlei verschillende schrijvers, dan ligt het auteursrecht op de bundel bij jou (wanneer het voldoende origineel is).

Als er meerdere auteurs zijn, is het handig om het een en ander vast te leggen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er onenigheid komt, ook als je dit nooit had verwacht. Bijvoorbeeld als het auteursrecht bij één persoon komt te liggen, is dit verstandig om het schriftelijk op papier te zetten. Daarbij kan je regels opstellen wanneer diegene wel of juist geen toestemming mag geven om het werk te gebruiken.

 

Waarop rust het auteursrecht?

Alles wat je op internet, in boeken, in tijdschriften of ergens anders vindt, mag je niet zomaar gebruiken zonder toestemming. Vind je bijvoorbeeld een afbeelding op Google, mag je die niet gebruiken zonder de toestemming van de originele eigenaar (dus niet Google). Er zijn ook materialen die beschikbaar worden gesteld zonder dat je daar toestemming voor hoeft te vragen, maar dan wordt dit duidelijk vermeld. Zonder vermelding berust er altijd auteursrecht op.

Niet alles is automatisch beschermd met het auteursrecht. Bijvoorbeeld dingen die niet voldoende origineel zijn, zijn niet met het auteursrecht beschermd. Gebruik je data of feiten, dan is dit niet beschermd. Iedereen mag deze data of feiten overnemen, ook als jij hier veel werk voor hebt verricht om dit uit te zoeken. Een verhaal / artikel over die data, is overigens wel beschermd, dit mag niet zomaar overgenomen worden.

Een idee of concept is niet beschermd, een concrete uitwerking daarvan en het verhaal / artikel zelf wel. Iemand mag immers hetzelfde idee als jij hebben, als dit nog vrij algemeen is. Heb je een zeer concreet idee welke je vast wil leggen, dan dien je dit vast te leggen in het i-DEPOT van BOIP. Producten, diensten en processen kan je vastleggen met het Intellectueel Eigendom.

Vrij te gebruiken

Er is uiteindelijk (gelukkig) veel te vinden wat je rechtenvrij mag gebruiken, maar je moet hier wel goed voor zoeken. Zo vind je bijvoorbeeld op de websites van Pexels, Unsplash en Pixabay rechtenvrije foto’s van professionele fotografen. Er zijn allerlei website waarop je zowel betaalde als gratis diensten vindt (zoals lettertypen, afbeeldingen en iconen). Let wel op dat je daarbij vaak moet filteren en niet alles te gebruiken is (bijvoorbeeld alleen met bronvermelding). Zoek binnen Google vooral op hetgeen wat jij zoekt die rechtenvrij zijn voor commercieel gebruik.

 

Wanneer wordt het auteursrecht geschonden?

Het auteursrecht legt vast dat je een boek, verhaal of artikel niet openbaar mag maken of verveelvoudigen. Het openbaar maken is het verhandelen, weggeven, ruilen, uploaden of in het openbaar vertonen. Het verveelvoudigen is het kopiëren, overschrijven, afdrukken, vertalen, verfilmen of zelfs op een harde schijf van een pc zetten.

Wil je een boek maken voor alleen eigen gebruik, dan mag je het werk van een ander wel zonder toestemming gebruiken. Dit mag je ook voor eigen gebruik laten maken door een derde partij. Je mag dit boek niet verspreiden, ook niet binnen een besloten kring. Je mag in een besloten kring wel een stuk voordragen uit het werk.

Wil je jouw boek voor eigen gebruik maken, maar altijd de mogelijkheid behouden om het uit te geven? Zorg dan dat je het auteursrecht niet schendt, dan hou je de mogelijkheid altijd open. Heb je jouw boek al geschreven voor eigen gebruik en wil je nu toch je boek uitgeven? Dan dien je dus alle auteurs van het materiaal dat je gebruikt hebt om toestemming te vragen. Krijg je geen toestemming? Dan moet je dit gedeelte uit het boek halen.

 

Iemand toestemming geven

Wil iemand iets uit jouw boek gebruiken? Of misschien wel iets doen met jouw hele boek? Dan kan je diegene toestemming geven om dit te doen. Wij raden altijd aan om hier goed over na te denken, wat zijn de gevolgen als het boek bijvoorbeeld een daverend succes wordt. Zorg dat bijvoorbeeld niet alleen de betreffende partij hier rijk van wordt. Je kunt onder bepaalde voorwaarden en/of tegen een vergoeding jouw toestemming geven om je werk (of gedeelte van je werk) te gebruiken.

Je kunt jouw gehele auteursrecht overdragen aan een ander, maar je kunt ook alleen een licentie afgeven/verkopen. Wanneer je jouw auteursrecht overdraagt, heeft de andere partij alle zeggenschap en jij verliest jouw zeggenschap. Dit betekent dat de betreffende partij ook jouw tekst mag bewerken en herschrijven. Met een licentie behoud jij de zeggenschap over het boek, maar krijgt een bepaald persoon / bedrijf toestemming om jouw boek te gebruiken.

Exclusieve licentie

Er zijn verschillende soorten licenties. Degene met de meeste restricties voor jou als auteur, is de exclusieve licentie. Als je iemand een exclusieve licentie geeft, is dit de enige licentie die je mag afgeven. Je mag dan later geen licentie aan een andere partij geven / verkopen. Deze exclusieve licentie zie je vaak bij uitgeverijen en dient altijd schriftelijk te worden vastgelegd.

Niet exclusieve licentie

Een niet-exclusieve licentie, ook wel gewoon licentie genoemd, kan je aan meerdere partijen toekennen (mits je dus geen exclusieve licentie hebt gegeven / verkocht). Je mag net zoveel licenties uitgeven als je wilt, en deze kunnen andere voorwaarden hebben. Deze licentie mag eventueel mondeling afgegeven worden, maar wij raden altijd aan om het schriftelijk vast te leggen (helemaal als je degene bent die de licentie verkrijgt). Mocht er een geschil komen is het altijd moeilijk te bewijzen wie er gelijk heeft bij een mondelinge afspraak.

Voorwaarden

Je kunt voorwaarden opnemen bij het vergeven / verkopen van een licentie. Je kunt aangeven welk gedeelte er gebruikt mag worden, waarvoor het gebruikt mag worden etc. Zo kan je bijvoorbeeld alleen toestemming geven om het in een magazine te plaatsen, dat het niet op het internet geplaatst mag worden. Tevens kun je vastleggen dat je alleen toestemming geeft om het in boekvorm te verkopen, zo hou je zelf het recht op verfilming. Deze zou je dan weer los kunnen verkopen.

Als voorwaarden kan je ook een vergoeding opnemen. Zo kan je een eenmalig bedrag afspreken, maar je kunt ook royalty’s vragen. Royalty’s betekend dat je een bedrag per boek of een percentage van de omzet vraagt. Mocht je boek dan een weergaloos succes worden, hou jij daar ook nog iets aan over i.p.v. alleen de betreffende partij (bijvoorbeeld een uitgever).

Open licentie

Het is ook mogelijk dat je iedereen toestemming wil geven om jouw werk te mogen gebruiken. Dit kan je doen door een open licentie. Je geeft dan in jouw colofon aan dat het werk door iedereen gebruikt mag worden. Je kunt er hierbij voor kiezen om het voor iedereen open te stellen, maar je kunt het ook openstellen voor iedereen zonder commercieel belang. Dan kan dus niemand geld verdienen aan jouw verhaal, maar mag verder iedereen het gebruiken. Degene die het met commercieel belang wil gebruiken, dient dan alsnog om toestemming te vragen. In een open licentie kan je ook benoemen dat ze het alleen mogen gebruiken als ze jou of jouw boek benoemen als bron, wat weer een goede promotie kan zijn.

 

Jouw werk is zonder toestemming gebruikt, wat nu?

Het auteursrecht is er om je te beschermen, maar helaas kan het voorkomen dat de regels overtreden worden. Zo kan het voorkomen dat je opeens jouw verhaal / artikel tegen komt op het internet, zonder dat je daarvoor toestemming hebt gegeven. Je kunt de partij verzoeken het offline / uit de handel te halen of zelfs een rechtszaak aanspannen. Zo kan je de verspreiding stoppen en kan je eventueel een vergoeding vragen.

Is het een kleine partij die jouw werk misbruikt en wil je alleen dat het stopt? Dan is de eerste stap om een brief te versturen naar degene die jouw werk misbruikt, waarin je sommeert om de publicatie offline of uit de markt te halen. Let erop dat je deze brief wel aangetekend verzendt. Je kunt hierbij een advocaat inschakelen, waarbij de brief vanuit het advocatenkantoor verzonden wordt, zo weet de ontvanger dat je het echt meent.

Is het een grote partij en/of vermoed je dat hier voor jou een vergoeding in zit? Dan is het raadzaam om eerst contact op te nemen met Stichting BREIN of een advocaat. Zij zijn de specialist op het gebied van inbreuk op de auteursrechten. Aan het werk van deze stichting of een advocaat zitten kosten verbonden, ga dus goed na wat het je zou gaan kosten en of dit het waard is.

Wanneer er opzettelijk inbreuk is gedaan op het auteursrecht, kan een rechter dit bestraffen als een misdrijf. De maximale straf voor de overtreder is 4 jaar gevangenisstraf en een boeten van 83.000 euro. Let dus altijd op dat je geen werk van een ander gebruikt!

 

Controle inbouwen tegen online misbruik

Op Google is bijna alles vindbaar, zo ook jouw werk wanneer het door een ander gepubliceerd is. Je kunt natuurlijk regelmatig op Google zoeken, maar er is ook een makkelijkere manier. Je kunt bij Google namelijk meldingen inschakelen wanneer er een bepaalde inhoud online wordt geplaatst. Zo kan je bijvoorbeeld een zin van jouw gedicht, een stukje tekst of de naam van een speciaal model ingeven. Als je deze opslaat en aangeeft dat je een melding wilt ontvangen, dan wordt je op de hoogte gebracht als hetgeen jij opgegeven hebt online gebruikt wordt. Je kunt dit instellen bij Google Alerts.

 

Heel kort samengevat…

Let bij het schrijven van een boek dus goed op als je werk van derden gebruikt, vraag hiervoor om toestemming. Wordt jou om toestemming gevraagd? Denk vooral in de toekomst, wat als… zo kan je een weloverwogen keuze maken wie je licenties geeft en onder welke voorwaarden. Probook is enkel een producent, wij hebben geen enkele auteursrecht als we jouw boek produceren en zullen dus nooit jouw werk publiceren, doorverkopen etc.